Lai Vax
Phuk Lai Gau
Glawk Jah
LOX VOE
Phuk lai in: mawh lai pa yuh ex son sang chix ka lai Vax ku kaux heue. Yam gau ka lai in: caw tix gau chix Miex mai: Kawn: lai voe heue. Daux lai Vax yam pawng: ngai: lai kieh mawh lox koe: ra: (2) glawk heue.
(1) Miex ang: brawm: mai: Kawn: ang: brawm:
lox tiag, kak, tawk, mon: pot, awm: an: kix kawn nie heue.
(2) Miex lai brawm: mai: Kawn: brawm: klia: griang, khrio [sic]. mhia: [sic], nhio [sic - or mhio (2003)], kawn nie khaing: in: kix, ca mawh jhi: ex pak peung ngie heue.
Grawng shiao ex mhai: khan: kix. pa nie shiao ex yam tiem tix lai mawh mhai: in: (:) ex ah mhai: lhaong: ka heue.
Lox tiag" " kang, kang: ke, ke:. kie, kie:, kaing, kaing:, to, to:, hu, hu: in: mawh Miex tix mu: mai: Kawn: tix mu khaing: yam hoek ex ka Miex brawm:.
Klawng, klawng:, khrawm khrawm: rhawm rhawm: blon, blon:. kawn koe: tom: nie heue.
Can yix pa yuh phuk lai gau in: lih, pa hoik yuh hoik tiem, ang: tau tix nyiang kub heue.
Ex rawg can pa doh yhaok riang ngai: deeih baox teem: coi thien thie: ka heue.
Cao khrawm: son sang lih tix mawh phuk lai gau.
1. Tax Ngox Kat Mang Hong:
2. Tax Sam: Pao
Cao: pa tat tix ih mawh phuk lai.
Tax Ngox Kat Mang Hong:
Cao: sih [sic] riang- Yien Rux Fang
Lheu: khaing: an: sang ah ting tuan [sic] son:, ka sa ra Sai Khwat Ho Pang, Sa Ra Ai Sin: Ho Pang. mai: can pa teem: ex kieh mawh phuk lai heue.
Lox tawm: son cao: gau.
Lai vax in: mawh ngai: lai pa hoik tat tix priex lox yam kum: daux kaung: Moeg nu daux 1990 num khix 11.15 hoek 25 ngaix.
cao: gau caw tix gau nyawm gau lai khankix tawng awm: in: plak greem: awx.
1 kieh tawng ka ngai: lai miex mai: ngai: lai kawn: sivoe.
2 khaix an: ex gau kix tawng ngai: lai tat lox (11) ngai:.
3 khaix an; gau kix tawng tix kleuk lox lhaong lox tiem, mai: lox awn:.
4 mhai: khankix ang: lai shiao tix mai: ngai: lai heue. mhai: mawh pa shiao tix, yam tiem ex lai nang: nong: awx.
5 lox lhaong: ex ca: kawn shiao mhai: in: (:) heue.
Lox tawm: son cao: gau lai
lai vax in: mawh ngai: lai pa hoik tat daux bang: kum: ting daux Kaung: Moegnu 1990 num khix 11 - 15 ngaix hoek 25 ngaix heue.
Cao: gau caw tix gau nyawm cawng khan: kix tawng awm: in: plak greem: heue.
l Gau chix "ngai: lai miex" mai: "ngai: lai kawn:" si voe awx.
2 Gau kix tawng ngai: lai tat lox (11) ngai:.
K . T . P . H . X
k . t . p . h . x
G . B . D [sic - G . D . B.]
g . b . d [sic - g . d . b.]
NG .N . M
ng . n . m
LOX TIAG-
kak , kat , kap , kah , kax
kag, kap, kad [sic - kag, kad, kap/b]
kang, kan, kam
kleuk hu: si voe awx.
Mhai- pa- shiao yam tiem lai.
mhai dee bleeh
< 1 > ( : ) = mhai: lhaong: lox (ah mhai: voe ka)
<2> (--) = mhai: kleuk.
<3> ( • ) = mhai: dud.
<4> ( , ) = mhai: laux.
<5> ( ; ) = mhai: laux tix vud.
<6> ( "-} = mhai: paoh.
<7> ( -„ ) = mhai: ngeep [sic - nyeep?].
<8> ( ? ) = mhai: chawk.
<9> ( ! ) = mhai : am.
<10> ( a ) = mhai: phan ang mawh nan.
<11> ( = ) = mhai: sidu
Ngai: lai ngeep lox.
Lox tat:
K T P H X
k t p h x
Lox tiem:
G B [D] D [B]
g b [d] d [b]
Lox awn:
NG N M
ng n m
Lawg 1.
Miex ngai: lai pa tiem ka cag.
K KH G NG, P PH B M,
T TH D N, C CH J NY
S SH Z Y, R L V W
F H X
Kawn: ngai: lai pa tiem ka cag.
A AU AO AI
O U AW OI
I E IE EE
EU
Miex ngai: lai pa tiem ka taix.
k kh g ng, p ph b m,
t th d n, c ch j ny
s sh z y, r l v w
f h x
Kawn: ngai: lai pa tiem ka taix.
a au ao ai
o u aw oi
i e ie ee
eu
Ngai: lai num: jah, pa kieh lox lang: lox dawd, lox dud lox lhaong: lih ka ngai: lai num: lox
simin lox Lang Lox dawd Lox dud Lox [lh]aong:
<1> a ah ax a:
<2> au auh aux au:
<3> ao aoh aox ao:
<4> ai aih aix ai
<5> o oh ox o:
<6> u uh ux u:
<7> aw awh awx aw:
<8> oi oih oix oi:
<9> i ih ix i:
<10> e eh ex e:
<11 > ie ieh iex ie
<12> ee eeh eex ee
<13 > eu euh eux eu:
K - Kax daux rawm: nyawm tix ih.
KH - Khaox sigang: simiang vax.
G - Gawng moeg nu. nu tix haok.
NG - Ngai: lai vax. gau tom: chix.
K KH
T S
P - Pet pa paing taing daux rawm:
PH - Phix ih kax. tax pon yum.
B - Bia: rex miex. giex tom: kaux.
M - Moi lang: rung: cung daux kawg.
T - Tai pa raoh. kaoh dee mawx.
TH - Thai: ma: ceem. yeem kaoh dee mawx.
D - Dak pa awn: sawn: lox leng.
N - Niex tie koek. viex hoek tin:
C - Cak kak rung: cung piang gawng.
CH - Chax bang: kum: num: tix dah.
J - Jim: tawk khaox. maox vien ox.
NY - Nyiex yaong: ku tom: ju tax.
S - Sangh [sic] ting riang kied lang: diang.
SH - Shiang: pa ngawh mawh pa mox.
Y - Yaong: piang gawng tawng pui hun.
R - Roi ting ngai: nai: yuh nex.
L - Law pa lung cung daux dung.
V - Vaig kawg tax. bax pax viex.
W - Bwan son: miex lox diex keeing.
F - Fax ting vaig baig daux ngai:
H - Hak pa kroh coh daux laih.
X - Ax ah lai phai: chix ex.
Lawg - 4
pa kab ngai: lai num: jah mai: ngai: lai num: lox A (a)
K + A = KA
k + a = ka
ngai: lai tat lox
K, T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lox,
ka , kak , kat , tap , pat, hax
gah , gab , bak , kag.
Nad Lhax La
ngai: lai pa kab mawh gum lox.
(1) La tax sara x ax.
(2) Jah pa sax, tax nyiah ka ax.
(3) Kak khaox, an: koe: kat lawm.
(4) Nab yam: ka miex keeing mawh been.
(5) Nad pex koe: miex pang:.
(6) Gap khaox ngawm tau.
(7) Ngag maix piang khaox.
(8) Gah mawh ceu pa ngiex tix ih.
(9) Pat nex in: lih ra: khik.
(10) Hax taix nawh ka ngu.
Lawg - 5
Pa kab ngai: lai num: jah mai: ngai: lai num: lox AI (ai)
K + AI = KAI
k + ai, = kai
Ngai: lai tat lox,
K, T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lox
Aik, taik, pai, gaig, paig
Dai: bai, ngai:, nai:, maing, ngaing:
Daix Sivai Tai
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.
(l) Ai rai; vai dai: maix.
(2) Sivai koh ku: ih nex poh.
(3) Aik maix yuh kaing tix lieh?
(4) Taik aux mau Ai khun;
(5) Gaig maix pa tix lieh?
(6) Dai: Am: Ka: Koe: dee mawx?
(7) Bai taux lih khaing: aw:.
(8) Ngaik nex in: tom: sin:.
(9) Nai: gaox ot daux cheu:.
(10) Maing nie: ka dee cux sium:.
Lawg - 6
Pa kab nhai: lai num: jah mai: ngai: lai num: lox AU (au)
K + AU = KAU
k + au = kau
Ngai: lai tat lox
K, T, P, H X
G, D B
NG, N, M
Kleuk lox
kau, taug, pauk, hau:, aux
gau, daux, baug
ngau , nauk , maug
Bau: yau sikaux
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.
(1) Aux sau: mau daux bau:.
(2) kaux maix pa tix lieh?
(3) Taug mao ka yuh tix kaing.
(4) Pau maix pui mawx?
(5) Hau: kawg maix hoik doh.
(6) Gau lai vax tom: chix.
(7) Daux rawm maw: in: daing: raux.
(8) Baug maix kied lawm.
(9) Ngao aing: moi, sau: daux kaung:.
(10) Maug nex in: khawm uik.
Pa kab ngai: lai num: jah mai: lox AO (ao)
K + AO = KAO
k + ao = kao
Ngai: lai tat lox.
K , T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lox.
Kao, Taoh, Paox, haok
Gaox, Daux, Baoh
Ngao, naog, maong
Khaox Rao khaox
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.
(l) Rao khaox, haok piang khaox.
(2) kaoh pex, khaing: dee mawx?
(3) kaog pex tix yuh pa tix tan:.
(4) kaong: tiex, viex hoek tin:.
(5) Ciien taix Ai Nap, koe: kao: mu:.
(6) Haoh nyaox khaox gix.
(7) Kaoh cao cao pa sax, hu: daux ma:.
(8) Haoh gaox daux num in:.
(9) Nawh yaox kah, paox yaong: tix.
(10) Yaog yaw simiang jheeing jheeing.
Lawg - 8
Pa kab ngai: lai num lah mai: lai num: lox O (o)
K + O = KO
k + o = ko
Ngai: lai tat lox
K, T, P, H, X
G, D, B
NG , N , M
Kleuk lox
Kok, OT, Pang:, Hon , Ox
Goh, Doh , Bon:
Ngot, Nong:, Mox
NGOT SOX
Ngai: lai kab mawh gum lox.
(1) Kok AI NAP haok tin:. Nyo coh ox..
(2) Sox ih nex goh.
(3) Ox, tix gawng:, ang: chix mawh pang:.
(4) Coh ex ih nex poh.
(5) Ot yaong: pex, caong gawng tiang.
(6) Goh cao saux, tawx nawh sawm:.
(7) Ngot in: ang: kaux.
(8) Hon sum: yix daing: nyawm tix ih.
(9) Mox mau maix, daux teeg rhiem:.
(10) Pong vaig nawh jao nie sawm: tix.
Lawg - 9
Pa kab ngai: lai num: jah mai: lai num: lox U (u)
K + U = KU
k + u = ku
Ngai: lai tat lox
K, T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lox
Ku, Kut, Puk, Hung: Ux, Gun,
Dug, Bung:, Nu.
NGU BRUNG PUNG PIANG
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.(1) Ku: it tax jiet awn:.
(2) Tud maox an: dud.
(3) Ngud ngai: Ai: nap.
(4) Puk Ai yawn taix tix.
(5) Hung: nie dee it pex.
(6) Ux ia: ka: kaoh ex.
(7) Gun yeung kaing yuh maix ha.
(8) Yuh satix ka ngu.
(9) Dug ngai: nawh, ang: chix yaox.
(10) Bung: ak in: kied cong:.
Lawg - 10
Pa kab ngai: lai num: jah mai: lai- num: lox AW (aw)
K + AW = KAW
k + aw = kaw
Ngai: lai tat lox
Kaw , kawk , kawp , hawt , tawx
Gawng , daug , bawk
Awng , awn: awm:
Kawk Jauh saw Mawg
Ngai: lai pa kab mawh gum. lox.
(1) Paw tawx saw pa iak ka nawh.
(2) Aw: Ai nap, ang: chix si kah.
(3) Tawk khaox in: daux tiex tix vud.
(4) Pawk aux ih lox nawh.
(5) Gawng loi mu koe: daux meung vax.
(6) Yuh pa khaw: pa caw ka nawh,
(7) Bawg yam hu: sawm:.
(8) Hawx yuh lai, coh aw: pa ngawh.
(9) Dawg hoek yix tin: voe pex.
(10) Awm: si bex pax paox tix.
Lawg 11
Pa kab ngai: lai num: jah mai: kawn: lai OI (oi)
K + OI = KOI
k + oi = koi
Ngai: lai tat lox.
K, T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lox.
koi , hoik , poi , going , doi , boi
ngoi , noi , moi , koik , koig
Roi Boi sang Moi
Ngai: lai va kab mawh gum lox.
(1) Koi hu: maix awx.
(2) Roi haoh daux nyiex pex.
(3) Hoik kaing yuh maix lieh?
(4) Ngoi in: uik rawm pon: pung.
(5) Poi pa yuh ex, daing: ting te te.
(6) Ngoing: maox in: tix ceei.
(7) Koik daux tiex, tom: raux.
(8) Kaig maix tix yuh kix ka nawh?
(9) Boi sang in: kied lang:.
(10) Doi [sic] maix hu: voe yix.
Lawg - 12
Pa kab ngai: lai num: jah mai: lai lox I (i)
K + I = KI
k + i =ki
Ngai: lai tat lox.
K, T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lai tat lox.
ki, tik , pih, hing, gi, dig
bi , ngim , in , im , mi
Bi: Bih Jim:
Ngai: lai kab mawh gum lox.
(1) Ki kaing yuh maix lie?
(2) Tik maix khaox gix aux, dee mawx?
(3) Teei bih pih nyiex.
(4) Bih in: mawh bih yix.
(5) Dig law ia: yum pon: mu:.
(6) Ngien toh khix, koe: dee mawx?
(7). Hing: in: daing: luah.
(8) Gi khaix ex, tix vud ha.
(9) Mi nyiex in: ka mau.
(10) Im: ju jao, eep sawm: rawm: nyaux.
Lawg - 13
Pa kab ngai: lai num: jah mai: lai num: lox E (e)
K + E = KE
k + e = ke
Ngai: lai tat lox
K, T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M.
Kleuk lox
ke, ten , pet, he, ex
ge , dex , be
nge , nex , mex
Ten: pang: mex pet
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.
(1) Ex ce: pex.
(2) Ke: sum: yix daing: song:.
(3) Ten: tok pex, kied riang.
(4) Pet moh tix ot daux rawm: .
(5) Keh lig daux kawg yix kawx.
(6) Ex hu: daux lah, ku kaux.
(7) Geh moi yix daing: lang:.
(8) Be tax ka ax.
(9) Dex yum nawh jao saux vaig.
(10) Mex sum: nawh kied tie: .
Lawm- 14
Pa kab ngai: lai num:. jah mai lai num: lox IE (ie)
K + IE = KIE
k + ie = kie
Ngai: lai tat lox
K, T, P, H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lox
kie , tieb , pie , hieh , niex
giex , die , bie
ngiex , nie , miex
Niex Kiep miex
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.
(1) Niex cie piex, chix tie koek.
(2) Kie taong: aux, pon kiang tix mu:.
(3) Tieb tie ka son ang: saux vaig.
(4) Pie ex ka paox tix, ang: doh chix.
(5) Hieh rawm: kuh, daux aw:.
(6) Giex pui pie, sau laig kawg.
(7) Bie nad viex, pax nang: lie?
(8) Miex aux hu: cum lah.
(9) Nie gaox pex khaing: yix lie?
(10) Die mawh maix, pa hoek nong:.
Lawg - 15
Pa kab ngai: ai num: jah mai: lai num: lox EE (ee)
K + EE = KEE
k + ee = kee
Ngai: lai tat lox
K , T , P , H, X
G, D, B
NG, N, M
Kleuk lox
een , kee , tee , peeb , heet , deex
gee , dee , bee
ngeet , neek , meet
Reeh Jeeh Pheen:
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.
1) Nawh peeb chee, hu: daux ma:.
(2) Een: bau: maix, piang ngot.
(3) Reeh mawh to: sat pa ot daux rawm:.
(4) Kee lig si peem nyiex yix.
(5) Peeb sim: tai ku:.
(6) Heet maix yaox tai in:.
(7) Bee in: ang: nyawm tix diag.
(8) Gee lah ex, meung vax.
(9) Neek aux, ka nyaux tix rawm:.
(10) Meet ngu daux ngai; aux.
Pa kab ngai: lai num: jah mai: lai num: lox EU (eu)
K + EU = KEU
k + eu = keu
Ngai: lai tat lox
K , T , P , H , X
G , D , B
NG , N , M
Kleuk lax
keu , teug , peung , geu , deuk , beuh
ngeu , neung , meung
Reu Teug Cheu.
Ngai: lai pa kab mawh gum lox.
(1) Deuh reu dex nyiex pex.
(2) Nawh yaox tix geu, kheu: cheu: nawh pa caox.
(3) Keu: paung: ka ngu.
(4) Teug aux hoik laux.
(5) Peung pex nyiex mawx?
(6) Beuh kaing yuh yix daux num in:.
(7) Ngeu law tang: pex nang: lie?
(8) Deuk gaox sawm: pex miex ding?
(9) Neung to: kaux maix mai: ding:.
(10) Geu nawh saux ang mawh?